1. Ποιες επιχειρήσεις έχουν νομοθετικές υποχρεώσεις
όσον αφορά την Υγιεινή και την Ασφάλεια της Εργασίας (Υ&ΑΕ);

Η Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας (Υ&ΑΕ) είναι νομοθετική υποχρέωση όλων των επιχειρήσεων που απασχολούν τουλάχιστον έναν εργαζόμενο.

2. Ποια είναι η γενική αρχή ευθύνης του εργοδότη;

«Ο εργοδότης είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων στην επιχείρησή του και δεν απαλλάσσεται από αυτή την ευθύνη του ούτε όταν οι εργαζόμενοι δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους ούτε όταν αναθέτει τα καθήκοντα προστασίας και πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου στον Τεχνικό Ασφάλειας ή/ και σε αρμόδιες Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης», Εγκύκλιος 130297/15-7-96 του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας για την εφαρμογή του Προεδρικού Διατάγματος 17/96.

3. Ποια είναι τα βασικά νομοθετήματα Υ&ΑΕ που αναφέρονται στις υποχρεώσεις των εργοδοτών
και τις αρμοδιότητες-προσόντα των Τεχνικών Ασφάλειας και Γιατρών Εργασίας;

Τα βασικά νομοθετήματα Υ&ΑΕ στα οποία ορίζονται οι υποχρεώσεις των εργοδοτών και οι αρμοδιότητες και τα προσόντα των Τεχνικών Ασφάλειας και Γιατρών Εργασίας είναι:
• Ν. 1568/85 «Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων»
• Π.Δ. 294/88 «Ελάχιστος χρόνος απασχόλησης Τεχνικού Ασφαλείας και Γιατρού Εργασίας, επίπεδο γνώσεων και ειδικότητα»
• Π.Δ 17/96 «Μέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία»
• Π.Δ. 159/99 «Τροποποίηση του Π.Δ. 17/96»

4. Πώς κατηγοριοποιούνται οι επιχειρήσεις ανάλογα με το βαθμό επικινδυνότητάς τους για
την ορθή εφαρμογή των μέτρων που αφορούν την Υ&ΑΕ;

Οι επιχειρήσεις χωρίζονται ανάλογα με τον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας στον οποίο ανήκει η κάθε μία (ΣΤΑΚΟΔ 1980) σε τρεις κατηγορίες επικινδυνότητας:
• Κατηγορία Α (Υψηλή Επικινδυνότητα)
• Κατηγορία Β (Μέση Επικινδυνότητα)
• Κατηγορία Γ (Χαμηλή Επικινδυνότητα)
Η παραπάνω κατηγοριοποίηση ορίζεται στο Π.Δ. 294/88 και χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό του ετήσιου χρόνου απασχόλησης και προσόντων Τεχνικού Ασφάλειας και Γιατρού Εργασίας.

5. Ποιες επιχειρήσεις υποχρεούνται να έχουν Τεχνικό Ασφάλειας;

Σύμφωνα με τη νομοθεσία, όλες οι επιχειρήσεις που απασχολούν τουλάχιστον έναν εργαζόμενο υποχρεούνται να έχουν Τεχνικό Ασφάλειας. Συγκεκριμένα:
• Στις επιχειρήσεις που απασχολούν 50 και άνω εργαζόμενους, ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες Τεχνικού Ασφάλειας.
• Στις επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερους από 50 εργαζόμενους, ο εργοδότης έχει την ελάχιστη υποχρέωση να χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες Τεχνικού Ασφάλειας ως εξής:
  • Επιχειρήσεις κατηγορίας Α (Υψηλή Επικινδυνότητα), Π.Δ. 294/88 , ο Τεχνικός Ασφάλειας πρέπει να έχει ανώτερη ή ανώτατη εκπαίδευση.
  • Επιχειρήσεις κατηγορίας Β (Μέση Επικινδυνότητα), Π.Δ. 294/88 , τα καθήκοντα Τεχνικού Ασφάλειας μπορούν να ανατεθούν σε εργαζόμενους της επιχείρησης, με πλήρες ωράριο απασχόλησης και μέση εκπαίδευση και με υποχρέωση επιμόρφωσης.
  • Επιχειρήσεις κατηγορίας Γ (Μικρή Επικινδυνότητα), Π.Δ. 294/88 , τα καθήκοντα Τεχνικού Ασφάλειας μπορεί να αναλάβει ο εργοδότης της επιχείρησης με την κατάλληλη επιμόρφωση.

6. Ποιες επιχειρήσεις υποχρεούνται να έχουν Γιατρό Εργασίας;

Σύμφωνα με τη νομοθεσία, οι επιχειρήσεις που υποχρεούνται να έχουν Γιατρό Εργασίας είναι:
• Όλες οι επιχειρήσεις που απασχολούν 50 και άνω εργαζόμενους, και
• Όλες οι επιχειρήσεις με τουλάχιστον έναν εργαζόμενο εφόσον χρησιμοποιούν μόλυβδο, αμίαντο, καρκινογόνες ουσίες, βιολογικούς παράγοντες και η εκτίμηση των κινδύνων καταδεικνύει κίνδυνο για την υγεία ή την ασφάλεια των εργαζομένων.

7. Ποιος είναι ο ελάχιστος χρόνος ετήσιας απασχόλησης Τεχνικού Ασφάλειας και Γιατρού
Εργασίας σε μια επιχείρηση;

Σε κάθε περίπτωση απασχόλησης Τεχνικού Ασφάλειας και Γιατρού Εργασίας ο ελάχιστος πραγματικός χρόνος ετήσιας απασχόλησης για τον καθένα χωριστά δεν μπορεί να είναι μικρότερος των:
• 25 ωρών ετησίως για επιχειρήσεις, που απασχολούν μέχρι 20 άτομα,
• 50 ωρών ετησίως για επιχειρήσεις, που απασχολούν από 21-50 άτομα και
• 75 ωρών ετησίως για επιχειρήσεις, που απασχολούν άνω των 50 ατόμων.

8. Τι είναι οι Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης;

Οι υπηρεσίες Τεχνικού Ασφάλειας και Γιατρού Εργασίας μπορούν να παρέχονται σε μια επιχείρηση και από ατομικές επιχειρήσεις ή νομικά πρόσωπα έξω από την επιχείρηση, που ονομάζονται Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης - EΞYΠΠ (Π.Δ. 17/96) . Οι EΞYΠΠ αδειοδοτούνται από το Υπουργείο Εργασίας εφόσον πληρούν τις προδιαγραφές και προϋποθέσεις που περιγράφονται στις σχετικές διατάξεις.

9. Τι είναι ο επαγγελματικός κίνδυνος;

Σε κάθε εργασιακό χώρο οι εργαζόμενοι εκτίθενται σε μια σειρά από κινδύνους που μπορούν να επηρεάσουν και να απειλήσουν άμεσα ή έμμεσα την υγεία και την ασφάλειά τους. Ο επαγγελματικός κίνδυνος ορίζεται ως η εγγενής ιδιότητα μιας επικίνδυνης ουσίας ή φυσικής κατάστασης που ενδέχεται να βλάψει την ανθρώπινη υγεία ή/ και το περιβάλλον. Για την αντιμετώπιση των κινδύνων πρέπει να είναι δυνατή η αναγνώριση και η μέτρησή τους προκειμένου να εκτιμηθεί η επίδραση τους στον ανθρώπινο οργανισμό και να εντοπιστούν οι ανάγκες παρεμβάσεων στους χώρους εργασίας.

10. Ποιες είναι οι γενικές αρχές πρόληψης επαγγελματικών κινδύνων;

Οι γενικές αρχές πρόληψης επαγγελματικών κινδύνων είναι:
• Αποφυγή των κινδύνων.
• Εκτίμηση των κινδύνων που δεν μπορούν να αποφευχθούν.
• Προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο.
• Αντικατάσταση του επικίνδυνου από το μη επικίνδυνο ή το λιγότερο επικίνδυνο.
• Προγραμματισμός της πρόληψης: τεχνική πρόληψη, οργάνωση της εργασίας, συνθήκες εργασίας, σχέσεις εργοδοτών - εργαζομένων, παράγοντες περιβάλλοντος εργασίας.
• Καταπολέμηση των κινδύνων στην πηγή τους.
• Προτεραιότητα στη λήψη μέτρων ομαδικής προστασίας σε σχέση με τα μέτρα ατομικής προστασίας.
• Προσαρμογή στις τεχνικές εξελίξεις.
• Παροχή των κατάλληλων οδηγιών στους εργαζόμενους.

11. Ποια είναι τα όργανα βελτίωσης των συνθηκών εργασίας σε μια επιχείρηση;

Στις επιχειρήσεις που απασχολούν από 20 άτομα και πάνω, οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα να επιλέγουν εκπροσώπους, με ειδική αρμοδιότητα σε θέματα προστασίας της ασφάλειας και της υγείας. Στις επιχειρήσεις που απασχολούν κάτω από 20 άτομα, οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα να διαβουλεύονται μεταξύ τους και να επιλέγουν με πλειοψηφία εκπρόσωπο τους για την υγιεινή και την ασφάλεια της εργασίας. Ο εκπρόσωπος αυτός επιλέγεται για διάστημα δύο ετών. Οι αρμοδιότητες και ο χρόνος απαλλαγής των παραπάνω εκπροσώπων για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους ορίζονται στα νομοθετήματα Ν. 1568/85 και Π.Δ 17/96 .

12. Ποιες είναι οι γενικές υποχρεώσεις των εργοδοτών για την Υ&ΑΕ;

O εργοδότης υποχρεούται να εξασφαλίζει την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας, και να λαμβάνει μέτρα που να εξασφαλίζουν την υγεία και ασφάλεια των τρίτων.

Οι υποχρεώσεις του Τεχνικού Ασφάλειας και του Γιατρού Εργασίας σε άτομα εντός ή εκτός της επιχείρησης ή σε Εξωτερικές Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης (EΞYΠΠ), καθώς και των εκπροσώπων των εργαζομένων δεν θίγουν την αρχή της ευθύνης του εργοδότη.

O εργοδότης επίσης οφείλει να θέτει στη διάθεση των εκπροσώπων των εργαζομένων, επαρκή απαλλαγή από την εργασία χωρίς απώλεια αποδοχών, καθώς και τα αναγκαία μέσα προκειμένου να μπορούν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις ισχύουσες διατάξεις.

Στα πλαίσια των ευθυνών του, ο εργοδότης λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων πρόληψης των επαγγελματικών κινδύνων, ενημέρωσης και κατάρτισης, καθώς και της δημιουργίας της απαραίτητης οργάνωσης και της παροχής των αναγκαίων μέσων.

Επιπλέον ο εργοδότης υποχρεούται:
• Να εφαρμόζει τις υποδείξεις των τεχνικών και υγειονομικών επιθεωρητών εργασίας και γενικά να διευκολύνει το έργο τους μέσα στην επιχείρηση κατά τους ελέγχους.
• Να επιβλέπει την ορθή εφαρμογή των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας.
• Να γνωστοποιεί στους εργαζόμενους τον επαγγελματικό κίνδυνο από την εργασία τους.
• Να καταρτίζει πρόγραμμα προληπτικής δράσης και βελτίωσης των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση.
• Να εξασφαλίζει τη συντήρηση και την παρακολούθηση της ασφαλούς λειτουργίας μέσων και εγκαταστάσεων.
• Να ενθαρρύνει και να διευκολύνει την επιμόρφωση των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους.

13. Ποιες είναι οι ειδικές υποχρεώσεις των εργοδοτών για την Υ&ΑΕ;

Ο εργοδότης οφείλει:
• Να έχει στη διάθεσή του μία γραπτή εκτίμηση των υφιστάμενων κατά την εργασία κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν ομάδες εργαζομένων που εκτίθενται σε ιδιαίτερους κινδύνους.
• Να καθορίζει τα μέτρα προστασίας που πρέπει να ληφθούν και αν χρειαστεί το υλικό προστασίας που πρέπει να χρησιμοποιηθεί.
• Να αναγγέλλει στις αρμόδιες επιθεωρήσεις εργασίας, στις πλησιέστερες αστυνομικές αρχές και στις αρμόδιες υπηρεσίες του ασφαλιστικού οργανισμού στον οποίο υπάγεται ο εργαζόμενος εντός 24 ωρών όλα τα εργατικά ατυχήματα και εφόσον πρόκειται περί σοβαρού τραυματισμού ή θανάτου, να τηρεί αμετάβλητα όλα τα στοιχεία που δύνανται να χρησιμεύσουν για εξακρίβωση των αιτιών του ατυχήματος.
• Να τηρεί ειδικό βιβλίο ατυχημάτων στο οποίο να αναγράφονται τα αίτια και η περιγραφή του ατυχήματος και να το θέτει στη διάθεση των αρμόδιων αρχών.
• Να τηρεί κατάλογο των εργατικών ατυχημάτων που είχαν ως συνέπεια για τον εργαζόμενο ανικανότητα της εργασίας μεγαλύτερη των τριών εργάσιμων ημερών.

14. Τι είναι η Γραπτή Εκτίμηση του Επαγγελματικού Κινδύνου;

Η εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου αποτελεί μία συστηματική εξέταση όλων των πλευρών κάθε διεξαγόμενης εργασίας από την επιχείρηση με σκοπό:
• Να εντοπισθούν οι πηγές του επαγγελματικού κινδύνου, δηλαδή τι θα μπορούσε να προκαλέσει κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων.
• Να διαπιστωθούν κατά πόσον και με τι μέτρα μπορούν οι πηγές κινδύνων να εξαλειφθούν ή οι κίνδυνοι να αποφευχθούν.
• Να καταγραφούν τα μέτρα πρόληψης που ήδη εφαρμόζονται και να προταθούν αυτά που πρέπει συμπληρωματικά να ληφθούν για τον έλεγχο των κινδύνων και την προστασία των εργαζομένων.
Η εκτίμηση πρέπει να περιλαμβάνει την αναγνώριση και καταγραφή των κινδύνων που υπάρχουν στην επιχείρηση, καθώς και αυτών που ενδέχεται να εμφανισθούν (π.χ. κίνδυνος πτώσης, κίνδυνος από μηχανήματα, κίνδυνος πυρκαγιάς, κίνδυνος από έκθεση σε χημικούς και βιολογικούς παράγοντες, κίνδυνος από την οργάνωση της εργασίας, κλπ.).

Για την πληρότητα και αποτελεσματικότητα της εκτίμησης του κινδύνου από τον Τεχνικό Ασφάλειας και τον Γιατρό Εργασίας γίνεται ποιοτικός και όπου απαιτείται και ποσοτικός προσδιορισμός των βλαπτικών παραγόντων στους οποίους εκτίθενται οι εργαζόμενοι.

Tα βασικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται κατά την παραπάνω συστηματική εξέταση καθώς και τα συμπεράσματα που εξάγονται, καταγράφονται και αποτελούν την "Γραπτή Εκτίμηση του Επαγγελματικού Κινδύνου".

Η Γραπτή Εκτίμηση Επαγγελματικού Κινδύνου καταδεικνύει πως ο εργοδότης έχει προβεί σε όλες τις νομοθετικά απαιτούμενες ενέργειες.

15. Ποιες επιχειρήσεις υποχρεούνται να συντάσσουν Γραπτή Εκτίμηση
του Επαγγελματικού Κινδύνου;

Όλες οι επιχειρήσεις που απασχολούν τουλάχιστον έναν εργαζόμενο πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους μία Γραπτή Εκτίμηση του Επαγγελματικού Κινδύνου.

16. Ποιες είναι οι υποχρεώσεις των εργαζομένων;

Κάθε εργαζόμενος έχει υποχρέωση να εφαρμόζει τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας και να φροντίζει ανάλογα µε τις δυνατότητές του, για την ασφάλεια και την υγεία του καθώς και για την ασφάλεια και την υγεία των άλλων ατόμων που επηρεάζονται από τις πράξεις ή παραλείψεις του κατά την εργασία.
Για την πραγματοποίηση αυτών των στόχων, οι εργαζόμενοι οφείλουν ειδικότερα:
• Να χρησιμοποιούν σωστά τις μηχανές, τις συσκευές, τα εργαλεία, τις επικίνδυνες ουσίες, τα μεταφορικά και άλλα μέσα.
• Να χρησιμοποιούν σωστά τον ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό που τίθεται στη διάθεσή τους και μετά τη χρήση να τον τακτοποιούν στη θέση του.
• Να µη θέτουν εκτός λειτουργίας, αλλάζουν ή μετατοπίζουν αυθαίρετα τους μηχανισμούς ασφάλειας των μηχανών, εργαλείων, συσκευών, εγκαταστάσεων και κτιρίων και να χρησιμοποιούν σωστά αυτούς τους μηχανισμούς ασφαλείας.
• Να αναφέρουν αμέσως στον εργοδότη ή/και σε όσους ασκούν αρμοδιότητες Τεχνικού Ασφάλειας και Γιατρού Εργασίας, όλες τις καταστάσεις που μπορεί να θεωρηθεί εύλογα ότι παρουσιάζουν άμεσο και σοβαρό κίνδυνο για την ασφάλεια και την υγεία, καθώς και κάθε έλλειψη που διαπιστώνεται στα συστήματα προστασίας.
• Να συντρέχουν τον εργοδότη και όσους ασκούν αρμοδιότητες Τεχνικού Ασφάλειας και Γιατρού Εργασίας, όσον καιρό χρειαστεί, ώστε να καταστεί δυνατή η εκπλήρωση όλων των καθηκόντων ή απαιτήσεων, που επιβάλλονται από την αρμόδια επιθεώρηση εργασίας για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία.
• Να συντρέχουν τον εργοδότη και όσους ασκούν αρμοδιότητες Τεχνικού Ασφάλειας και Γιατρού Εργασίας, όσον καιρό χρειαστεί, ώστε ο εργοδότης να μπορεί να εγγυηθεί ότι το περιβάλλον και οι συνθήκες εργασίας είναι ασφαλείς και χωρίς κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία εντός του πεδίου δραστηριότητάς τους.
• Να παρακολουθούν τα σχετικά σεμινάρια ή άλλα επιμορφωτικά προγράμματα σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας.